Niekiedy zdarza się, że naszym dłużnikiem jest osoba rozwiedziona. Już na etapie postępowania egzekucyjnego, kiedy skierowaliśmy sprawę do komornika, może się okazać, że takiemu dłużnikowi przysługują składniki majątkowe, które wcześniej objęte były małżeńską wspólnością majątkową, w tym udział we własności nieruchomości.
W tym momencie może pojawić się problem z przeprowadzeniem przez komornika egzekucji z takiego udziału, i to nawet w przypadku ustalenia, że nasz dłużnik (były małżonek) został wpisany jako współwłaściciel nieruchomości w części ułamkowej na podstawie wyroku rozwodowego.
W polskim orzecznictwie istnieją dwa odmienne poglądy na temat dopuszczalności egzekucji z takiego udziału.
Wedle pierwszego z tych poglądów, do zaspokojenia się przez wierzyciela z jakiegokolwiek składnika byłego majątku wspólnego małżonków (a więc w tym i z udziału we własności nieruchomości naszego dłużnika) wymagane jest dokonanie uprzedniego podziału majątku wspólnego małżonków. Nie ma przy tym znaczenia okoliczność, że dany dłużnik został już wpisany do księgi wieczystej na podstawie wyroku rozwodowego (chyba, że w wyroku takim orzeczono również o podziale majątku wspólnego małżonków co w praktyce zdarza się niezwykle rzadko).
Powyższy wymóg wywodzony jest z treści art. 46 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz z treści art. 779 § 1 kodeksu postępowania cywilnego.
Zgodnie z pierwszym z przytoczonych przepisów, w sprawach dotyczących ustawowego ustroju wspólności majątkowej małżonków: od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku.
Konsekwencją obowiązywania wskazanego przepisu jest konieczność odpowiedniego zastosowania wobec byłego majątku małżonków art. 779 § 1 kodeksu postępowania cywilnego odnoszącego się egzekucji ze spadku, zgodnie z którym to przepisem: do egzekucji ze spadku konieczny jest – aż do działu spadku – tytuł egzekucyjny przeciwko wszystkim spadkobiercom.
Z powyższego wynikałoby zatem, że do czasu podziału majątku wspólnego byłych małżonków, chcąc – jako wierzyciel – zaspokoić się z udziału w nieruchomości przysługującego naszemu dłużnikowi, konieczne byłoby uzyskanie tytułu wykonawczego również, co do drugiego z byłych małżonków, a więc drugi z małżonków również musiałby być naszym dłużnikiem, co nie zawsze ma miejsce.
W praktyce może się okazać, że wierzyciel, chcąc skutecznie zaspokoić się z udziału naszego dłużnika, będzie musiał uprzednio sam doprowadzić do podziału majątku wspólnego byłych małżonków (co wiąże się z koniecznością zajęcia przez komornika prawa naszego dłużnika, do żądania podziału takiego majątku).
Z kolei z zgodnie z drugim poglądem, wyrażonym przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 kwietnia 2015 r. wydanej w sprawie o sygnaturze akt III CZP 9/15: wierzyciel jednego z małżonków po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej może prowadzić egzekucję z udziału tego małżonka we własności nieruchomości wchodzącej poprzednio w skład majątku wspólnego. A zatem jest to pogląd odmienny, korzystniejszy dla wierzyciela bo wyłączający konieczność przeprowadzenia postępowania działowego majątku byłych małżonków.
Należy jednak mieć świadomość, iż pomimo wydania wskazanej wyżej uchwały, w praktyce wciąż zdarza się, że dany komornik lub sąd – podzielając pierwszy z prezentowanych poglądów – uzależnia dopuszczalność egzekucji z udziału w nieruchomości przysługującemu byłemu małżonkowi od przedłożenia przez wierzyciela dowodu dokonania podziału majątku wspólnego byłych małżonków.
